KARDEŞİM EBU ZER
Dikkat ediyor musunuz sizlere hep dinin (İslamın) canlı, dinamik, yaşayan ve isyan yüzünü anlatmaya çalışıyorum, afyon ve ölü yüzünü değil. Bu yazıda da yine böyle bir yol izleyeceğim.
“Ey iman edenler! Hahamların ve rahiplerin birçoğu, insanların mallarını hem haksızlıkla yer, hem de Allah yolundan alıkoyarlar. Altını ve gümüşü biriktirip de Allah yolunda harcamayanları acı bir azabın beklediğini haber ver. O gün biriktirip yığdıkları ateşte kızartılacak ve alınları, böğürleri ve sırtları onlarla dağlanacak. ‘İşte bu bencilce biriktirip yığdıklarınız; haydi tadın bakalım’ denecek.” (Tövbe/34)
Ebu Zer bu ayeti, yönetici herkesin yüzüne yeri geldiğinde korkusuzca okurdu.
Kabe’de açıktan tek başına ayet okuyan, İslamın ilk isyanını başlatan, mücadeleci, serden geçti, öldüğünde sarılacak kefenin devlet malı olmamasını isteyen, “-Sadece hesabım Allah’adır” diyen kişidir Ebu Zer…
Nedense Müslümanlar, Ebu Zer’i bu halleriyle pek tanıtmadılar ve sevmediler. Hatta kendilerinden sonra gelenlere: “-Sakın, Ebu Zer gibi olmayın” diye nasihatte bulundular.
Eğer İslamın gürleyen sesinin, haksızlıklar karşısında susmayan yüreğinin Rebeze Çölünde gömüldüğünü bilselerdi, eminim bu yanlışın içine düşmezler, Ebu Zer’in kemiklerini sızlatmazlardı…
İslam tarihinde, toplumsal düzen ve düşünce karşıtlarına en keskin itirazları yapan, dürüstlüğüyle hafızalarda yer eden, Hz. Ali ile aynı frekans içinde yaşayan birisi olduğunu bilselerdi, eminim Ebu Zer’i çok severlerdi…
Onun İslam’la tanışması ilginçtir. Adını sıkça duyduğu peygamberin yanına, Hz. Ali ile birlikte gelmiş ve Peygamberle sanki yıllardır tanışıyormuş gibi rahat tavırlarıyla selamlamıştı.
Hz. Muhammed’in ölümünden sonra yönetimde bozulmanın Hz. Osman ve Muaviye’nin yanlışlarıyla başladığını görmüş, sık sık Medine’ye gelerek Hz. Osman’ı uyarmıştı.
Gidişattan memnun olmayan muhalif gruplar kendisinden yönetime karşı ayaklanma başlatmasını teklif etmişler ama O, bunu kabul etmemişti.
Halbuki Ebu Zer, Hz. Osman’a ilk biat edenler arasındaydı. Fakat Onun yaşlılığı ve yumuşaklığı sebebiyle başarılı olamayacağı konusunda endişe duymuştu. İslam adına yapılan her hareketin içinde aktif olarak yer almıştı. Fakat Muaviye’nin Suriye’deki yanlışlarla dolu yükselişi, onun sesini yükseltmesine sebep olmuştu.
Hz. Osman devrinin ikinci yarısından itibaren başlayan Arap/Kureyş asabiyetine dayalı muhafazakar/devletçi politikayı eleştirmeye başlamış, devlet olmanın ve fetih hareketlerinin getirdiği zenginleşme karşısında “Mülkün sahibi Allahtır” sözüyle İslamın inşasına yeniden bu değer üzerinden başlanılması gerektiğini istemişti. Onun bütün isyanı ve karşı çıkışının sebebi bundan ibaretti.
Muaviye, Ebu Zer’in eleştirilerinden iyiden iyiye rahatsız olmuş, Hz. Osman’a haber göndererek sesinin kesilmesini istemişti. Hz. Osman da Ebu Zer’i Medine’ye çağırmış, huzura çıkan Ebu Zere “ulu orta yerde konuşmamasını” söylemişti. Fakat O yine de kıyasıya eleştirmekten çekinmemişti. “Yakınlarını tayin ediyorsun, adam ayırıyorsun” demişti.
Ebu Zer, İslam’ın en harlı döneminde ortaya çıkmış, bu uğurda akıl almaz fedakarlıklarda bulunmuştu.
Lakin İslam’ın yönetimini elinde bulunduranlar Onu sürgün etmiş, aç bırakmış deli muamelesi yapmış, olmadık eziyetlere, zorlamalara muhatap etmiş, fakat O, yine de yılmayarak “Sosyal Adalet” in inkişafı için çalışmıştı.
Yukarıda söylenildiği gibi Suriye valisi Muaviye ile ters düşmüş, Muaviye’nin yüzüne Tevbe 34. Ayetini okumuştu. Devamında da, “Eğer bu yaptırdığın Saray Allah’ın malındansa hainliktir, kendi malınsa savurganlıktır” demekle, “Sen Müslümanların haham ve papazı gibisin” demek istemişti.
Muaviye bu ayetin Ehl-i Kitap hakkında indiğini, kendisini bağlamayacağını söyleyince Ebu Zer, “ayet her iki kesimi de muhatap alır” demişti.
Ebu Zer’in eleştirileri halk arasında geniş yankı bulmuş, merkeze karşı çevreden bir muhalefet hareketi giderek oluşmaya başlamıştı. Muhalefetin temel argümanı “Arap/Kureyş/Emevi asabiyetinin giderek devleti ele geçirmesine” duyulan tepkiden ibaretti.
Çevredeki yeni Müslüman olmuş “mevaliler” (Emevi olmayan Müslümanlar) kendilerine ayrıcalıklı muameleler yapıldığını iddia ederek, mevali hakları, adalet, eşitlik kavramlarını bayraklaştırdı.
Muaviye ise bu eleştirileri görmezden geldi ve Ebu Zer Rebeze çölüne sürgün edildi.
Muaviye’nin emriyle sırf yolda ölsün diye kızgın çölde yolculuğa zorlandı, aç/susuz şekilde sürgüne yollansa da O, yine de pes etmedi. Zor durumda olmasına rağmen Muaviye’den gelen yardımları ret etti, metanetini yitirmedi, haline isyan etmedi. Bir kilim çadır içinde ömrünün son zamanlarını geçirdi.
Ölümünün yaklaştığını anlayınca Ebu Zer hasta eşine; “sarılacağı kefenin devlete ait olmamasını vasiyet etti” ve birkaç gün sonra da vefat etti.
Eşi oradan geçmekte olan bir kafileden yardım istedi:
“Ey Allah’ın kulları, şurada bir adam öldü. Cenazesini kaldıracak kimse ve üzerine sarılacak kefeni yoktur. O, Allah’ın Resulü’nün sahabesi Ebu Zer’dir” diye seslendi.
Sonuç itibariyle Ebu Zer, yalnız da olsa dinin isyan (adalet) yüzüyle yaşadı ve aynı şekilde yalnız öldü.
Acaba biz, Ona benziyor muyuz?
Mahmut AKYOL